Hoạt động đánh bắt thủy sản bất hợp pháp, không theo quy định, không báo cáo (IUU) được Ủy ban Châu Âu (EC) quy định bằng văn bản từ năm 2007, đến năm 2008 văn bản đã đạt được sự đồng thuận trong Liên minh Châu Âu (EU) và có hiệu lực từ ngày 01/01/2010, qua đó chính thức thiết lập một hệ thống trên toàn EU nhằm ngăn chặn và loại bỏ việc nhập khẩu các sản phẩm hải sản bị khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định vào thị trường Châu Âu. Để đáp ứng tiêu chuẩn của Liên minh Châu Âu, Việt Nam đã ban hành Luật Thủy sản trong đó quy định các hành vi khai thác bất hợp pháp bao gồm: Khai thác thủy sản không có giấy phép; Khai thác thủy sản trong vùng cấm khai thác, trong thời gian cấm khai thác; khai thác, vận chuyển thủy sản cấm khai thác; khai thác loài thủy sản có kích thước nhỏ hơn quy định; sử dụng nghề, ngư cụ khai thác bị cấm; Khai thác trái phép loài thủy sản thuộc Danh mục loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm; Khai thác thủy sản trái phép trong vùng biển thuộc quyền quản lý của tổ chức quản lý nghề cá khu vực, quốc gia và vùng lãnh thổ khác; Khai thác thủy sản vượt sản lượng theo loài, khai thác sai vùng, quá hạn ghi trong giấy phép; Che giấu, giả mạo hoặc hủy chứng cứ vi phạm quy định liên quan đến khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản; Ngăn cản, chống đối người có thẩm quyền thực hiện kiểm tra, giám sát sự tuân thủ các quy định về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản; Chuyển tải hoặc hỗ trợ cho tàu đã được xác định có hành vi khai thác thủy sản bất hợp pháp, trừ trường hợp bất khả kháng; Không trang bị hoặc trang bị không đầy đủ hoặc không vận hành thiết bị thông tin liên lạc và thiết bị giám sát hành trình theo quy định; Không có Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định; Tạm nhập, tái xuất, tạm xuất, tái nhập, chuyển khẩu, quá cảnh qua lãnh thổ Việt Nam thủy sản, sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác thủy sản bất hợp pháp; Không ghi, ghi không đầy đủ, không đúng, không nộp nhật ký khai thác thủy sản, không báo cáo theo quy định; Sử dụng tàu cá không quốc tịch hoặc mang quốc tịch của quốc gia không phải là thành viên để khai thác thủy sản trái phép trong vùng biển quốc tế thuộc thẩm quyền quản lý của tổ chức quản lý nghề cá khu vực; Sử dụng tàu cá để khai thác thủy sản không theo quy định về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản trong vùng biển quốc tế không thuộc thẩm quyền quản lý của tổ chức quản lý nghề cá khu vực. Nếu quốc gia nào để ngư dân khai thác thủy sản bất hợp pháp, không theo quy định, không báo cáo sẽ đối mặt với việc bị các quốc gia thành viên EU từ chối nhập khẩu. Việc từ chối được thể hiện ở hai mức độ, với hai hình thức “Thẻ vàng” và “Thẻ đỏ”. Nếu Ủy ban Châu Âu xác định một nước xuất khẩu thủy sản sang các nước Liên minh Châu Âu không có các biện pháp phù hợp, nhằm đảm bảo việc khai thác là hợp pháp, được khai báo và theo quy định thì quốc gia đó sẽ bị cảnh cáo chính thức. Tức là phải nhận “Thẻ vàng” để cải thiện. Khi bị nhận cảnh báo “Thẻ vàng” sẽ được Ủy ban Châu Âu cho phép có một khoảng thời gian để thực thi các giải pháp phù hợp nhằm giải quyết tình trạng khai thác IUU. Kết thúc thời gian cho phép, nếu đáp ứng được các điều kiện do phía Liên minh Châu Âu đưa ra, quốc gia nhận cảnh báo “Thẻ vàng” sẽ được xóa cảnh báo trước đó. Tức là được nhận “Thẻ xanh”, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu thủy sản sang thị trường Châu Âu. Khi bị nhận “Thẻ vàng” rào cản hành chính lớn nhất là: Do yêu cầu về xác minh và chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác, quá trình làm thủ tục xuất khẩu sang Liên minh Châu Âu trở nên phức tạp hơn. Các doanh nghiệp phải cung cấp đầy đủ hồ sơ, chứng từ về nguồn gốc thủy sản, tăng thêm thời gian và chi phí xử lý giấy tờ. Suy giảm về uy tín: Thẻ vàng làm ảnh hưởng đến uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế. Điều này khiến các đối tác nhập khẩu có cái nhìn không tích cực, dẫn đến việc sụt giảm đơn hàng và sự chuyển hướng nhập khẩu sang các nước khác có nguồn cung thủy sản ổn định hơn. Thẻ vàng làm tăng chi phí sản xuất và xuất khẩu: Do những yêu cầu kiểm tra nghiêm ngặt về xuất xứ sản phẩm và tuân thủ quy định IUU, chi phí sản xuất cũng như chi phí xuất khẩu gia tăng. Điều này làm giảm lợi nhuận của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thẻ vàng làm giảm khả năng cạnh tranh: Khi các quốc gia khác không bị áp đặt thẻ vàng IUU, họ có lợi thế cạnh tranh hơn trong việc xuất khẩu sang Liên minh Châu Âu, điều này làm suy yếu vị thế của Việt Nam trên thị trường thủy sản quốc tế. Kể từ khi nhận cảnh báo “Thẻ vàng” nếu không khắc phục các thiếu sót, chưa có đủ sự nỗ lực trong việc quản lý nghề cá và ngăn chặn khai thác IUU thì sẽ phải đối mặt với lệnh cấm xuất khẩu các sản phẩm thủy sản khai thác sang thị trường Liên minh Châu Âu. Tức là phải nhận “Thẻ đỏ”. Có nghĩa là, toàn bộ thị trường Châu Âu sẽ từ chối việc nhập khẩu thủy sản từ quốc gia vi phạm. Lúc đó hậu quả sẽ khôn lường, mặt hàng thủy sản sẽ không xuất khẩu vào Liên minh Châu Âu được, đời sống ngư dân gặp muôn vàn khó khăn, thời gian phấn đấu để được rút lại thẻ là chuyện không hề dễ dàng.

Hiện nay Việt Nam đang bị rút “Thẻ vàng”, sau đây là một số giải pháp để chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, gỡ “Thẻ vàng”: Các ngành, các địa phương cần đẩy mạnh thực hiện công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho ngư dân về phòng chống IUU. Sớm hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan chống khai thác IUU để xử lý dứt điểm tàu cá “3 không”. Xác định chống khai thác IUU là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, có ý nghĩa lâu dài đối với phát triển bền vững ngành thủy sản, đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trước hết là các cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu ở các ngành, địa phương có trách nhiệm trực tiếp đối với công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tạo sự thống nhất, đồng bộ, quyết tâm cao thực hiện mục tiêu gỡ cảnh báo “thẻ vàng” trong năm 2024". Nâng cao năng lực thực thi pháp luật, xử lý các hành vi vi phạm khai thác IUU, đặc biệt là hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Thực hiện triển khai đồng bộ, quyết liệt pháp luật về thủy sản trong quản lý đội tàu, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển, tại cảng, xuất nhập bến phải tuân thủ đầy đủ theo quy định pháp luật. Thực hiện nghiêm các quy định pháp luật Việt Nam và quốc tế về xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác, đảm bảo không có sản phẩm thủy sản bất hợp pháp xuất khẩu ra nước ngoài. Tiến hành điều tra, xác minh, xử lý triệt để các hành vi khai thác IUU, không có trường hợp ngoại lệ; kiên quyết ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá, ngư dân khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Về hợp tác quốc tế, tăng cường biện pháp ngoại giao, tranh thủ sự ủng hộ của các bên liên quan để sớm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”; không để tàu cá, ngư dân khai thác bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài ảnh hưởng đến quan hệ với các nước. Kịp thời đấu tranh ngoại giao đối với việc tàu cá, ngư dân Việt Nam không vi phạm khai thác bất hợp pháp bị lực lượng chức năng nước ngoài bắt giữ, xử lý tại vùng biển chồng lấn, tranh chấp, chưa phân định với các nước.