Về Kỳ Anh nghe hát sắc bùa đầu xuân

Cứ mỗi độ tết đến xuân về, người dân ở huyện Kỳ Anh lại hòa mình vào hát Sắc bùa, những câu hò, điệu ví mang nghi lễ dân gian ngày xuân rất phong tình, mộc mạc là di sản văn hóa tiêu biểu bồi đắp tâm hồn cho con người Kỳ Anh hôm qua, hôm nay và cả mai sau. Một nhân sinh quan sống đôn hậu, thủy chung, là một sự cổ vũ động viên để con người Kỳ Anh vượt lên khắc phục khó khăn, xây dựng cuộc sống mới. Mùa Xuân này chúng ta hãy cùng về huyện Kỳ Anh, một vùng quê nổi tiếng với làn điệu hát Sắc bùa.

Khác với nhiều loại hình dân gian khác, hát sắc bùa mỗi năm chỉ diễn ra vào dịp Tết cổ truyền, khi mọi nhà chuẩn bị đón Tết thì cũng chuẩn bị để đón đội hát sắc bùa. Hát sắc bùa là loại hình văn hóa dân gian mang nhiều yếu tố tâm linh cầu cho mưa thuận gió hòa, cầu cho cuộc sống an vui, hạnh phúc. Đội sắc bùa thông thường có từ 6 đến 12 người, nếu đông hơn thì gọi là phường bùa, bao gồm: 1 người cai sắc, 1 người tróc quỹ, 1 người đánh trống, 1 người gõ phách, 1 người đọc thần chú, những người còn lại có vai trò như đội đồng ca. Người cai sắc thường là người nhanh nhẹn, thông minh, thông thạo các bài hát chúc mừng và có thể ứng khẩu sáng tác tùy theo hoàn cảnh và đối tượng sao cho phù hợp với từng gia cảnh. Các phường hát sắc bùa ở huyện Kỳ Anh thường tập trung luyện tập vào đầu tháng Chạp và bắt đầu hát vào đêm Giao thừa cho đến Rằm tháng Giêng.

Trong đêm Giao thừa, sau khi làm lễ cầu sắc tại đình chùa có thờ thần tổ, tổ cô hoặc thờ những người có công với quê hương, đất nước, vào lúc thời khắc bước sang năm mới, phường hát sắc bùa đến chúc phúc cho các gia đình. Trên đường, đoàn vừa đi vừa hát, vừa đánh trống, chiêng, gõ mõ, thanh la…, thu hút đông đảo bà con tham gia cổ vũ. Khi đến trước cổng nhà nào, chủ nhà đó mở cửa nghênh tiếp, người cai sắc đánh 3 hồi trống và cùng gia chủ đi vào. Khi cả đoàn vào trước bàn thờ, người cai sắc làm thủ tục vái lạy gia tiên, còn các thành viên trong đội xếp thành hàng ngang sau đó theo nhịp trống hát chúc xuân và chúc phúc cho gia đình. Hát sắc bùa có nhiều làn điệu, ngoài các bài truyền thống theo từng giai điệu, còn có bài hát theo hoàn cảnh cụ thể của từng gia đình do người cai sắc thể hiện. Phường hát sắc bùa còn sưu tầm hoặc sáng tác lời mới để đáp lại lời hát của chủ nhà, cứ như thế, cuộc thi thố tài năng luôn lôi cuốn và hấp dẫn. Cuối cùng, phường hát sắc bùa hát lời cảm tạ để đến chúc mừng các gia đình khác. Khuôn mặt của phường sắc bùa ai nấy cũng phải vui tươi rạng rỡ để làm cho gia chủ vui mừng, làm cho thôn xóm rộn ràng, phấn chấn. Ông Nguyễn Minh Đức, ở Phú Trung, xã Kỳ Phú, huyện Kỳ Anh cho biết; “ Đây là một truyền thống quê hương đã có từ lâu đời mà ở làng nào ở quê tôi cũng có. Khác với các loại hình dân gian khác, hát Sắc bùa mỗi năm chỉ diễn ra 1lần trong dịp tết cổ truyền khi mọi nhà chuẩn bị đón tết  thì cũng chuẩn bị một thứ cần thiết để đón đội hát Sắc bùa. Hát Sắc bùa là loại hình văn hóa dân gian mang nhiều yếu tố tâm linh cầu cho mưa thuận gió hòa , cầu cho cuộc sống an vui, hạnh phúc ”.

Hát sắc bùa là hình thức chúc Tết hết sức độc đáo của nhân dân ta đang được người dân huyện Kỳ Anh tiếp nối và sáng tạo, phổ biến nhất là ở các xã Kỳ Hải, Kỳ Thư, Kỳ Tân, Kỳ Phú, Kỳ Châu...Ngoài ra,  Hát sắc bùa đã được giới thiệu ở các kỳ liên hoan, hội diễn văn nghệ, mừng thọ các cụ cao tuổi, phục vụ các sự kiện chính trị của địa phương. Ông  Lê Quang Hà- thôn Nam Hải, xã Kỳ Hải, huyện Kỳ Anh nói; “ Ngày nay, hát Sắc bùa không chỉ vào dịp tết mà còn được tổ chức ở các kỳ liên hoan, hội diễn văn nghệ, phục vụ các sự kiện chính trị trọng đại. Cùng với các nhạc cụ, làn điệu mới, hát Sắc bùa cũng đã góp phần tuyên truyền phục vụ công cuộc đổi mới của quê hương, đất nước. Nhận rõ giá trị của điệu hát dân gian có giá trị này cấp ủy, chính quyền địa phương ở 1 số địa phương cũng đang đề ra những chủ trương và giải pháp như mời 1 số nghệ nhân còn lại tiếp tục truyền nghề cho con cháu ”.

Với các làn điệu mới, hát sắc bùa đã góp phần tuyên truyền phục vụ công cuộc xây dựng, đổi mới của quê hương, đất nước. Trong khó khăn gian khổ ông cha ta đã vươn lên để tạo dựng được 1 đời sống tinh thần đa dạng phong phú để lại cho đời sau những giá trị văn hóa vô cùng to lớn, tạo niềm lạc quan, tin tưởng để con người vươn tới Chân- thiện –mỹ.  Có thể nói, hát Sắc bùa ở huyện Kỳ Anh đã đang và sẽ mãi mãi là di sản văn hóa phi vật thể quý báu vừa kế thừa vừa phát huy lên tầm cao mới./.